AGRESJA NIE JEST OD RAZU TYM SAMYM, CO PRZEMOC!

Zachowanie agresywne jest jedną z najczęściej spotykanych reakcji na frustracje. Frustracja dziecka, podobnie jak człowieka dorosłego, może wynikać z niemożliwości przezwyciężania przeszkody fizycznej lub psychicznej. Im częściej dziecko doznaje frustracji, tym częstsze i bardziej nasilone mogą być zachowania agresywne. Stopniowo w miarę poznawania świata i zdobywania doświadczenia uczy się takiego postępowania, które pozwala mu na pokonanie przeszkody, a tym samym na uniknięcie sytuacji frustracyjnej. Należy mu w tym pomóc dostarczając społecznie akceptowanych wzorców zachowania.

Nawet, jeżeli pojęcie AGRESJA to jest powszechnie stawiane na równi z celowym niszczeniem albo zadawaniem fizycznego lub psychicznego bólu, agresja oznacza dosłownie „zbliżanie się”, „atakowanie” w sensie dotykanie, oraz opisuje- nie tylko negatywną- energię napędową naszego postępowania. Kto chce żyć w zgodzie z innymi, musi się najpierw nauczyć kłócić!
Gniew ma różne odcienie i stopnie natężenia- to złość, irytacja, wściekłość, niechęć, niezadowolenie, furia, rozdrażnienie.

Gniew pełni dwie różne funkcje:

1. informacyjną – sygnalizuje człowiekowi, że na zewnątrz niego dzieje się coś niedobrego,
2. energetyczną – dostarcza energii do zmiany tego stanu.

W obu tych funkcjach gniew jest darem człowieka. Problemy wiążą się dopiero ze sposobem jego wyrażania.

Dziecko zachowuje się agresywnie, podejmuje działania nastawione na zniszczenie lub uszkodzenie. AGRESJA RODZI AGRESJĘ! Dziecko może również zachowywać się pasywnie tzn. jest świadome swojego niezadowolenia, przeżywa je w swoim wnętrzu, ale nie podejmuje działań, aby to zmienić. Gromadzi się w nim żal, rozgoryczenie a nawet wrogość. Dziecko może zachowywać się asertywnie tzn. wyrażając gniew, może mówić normalnie, mówić głośno, krzyczeć. Istotne, by zaczynało zdania od „ja”, a nie od „ty”. Należy mu właśnie w tym pomóc. Oto przykłady zdań:

• „Nie lubię, gdy na mnie podnosisz głos”
• „Nie życzę sobie, abyś nazywał mnie w ten sposób”
• „Nie bij mnie, gdyż sprawia mi to ból”, itd.

Nauczmy Nasze dzieci sposobów wyrażania agresji, złości, która jest przecież w każdym człowieku, tak aby nie zrobili krzywdy sobie i innym

Proponujemy zabawy oraz ćwiczenia interakcyjne tzn. takie gdzie dochodzi do zetknięcia się dwóch i więcej działań lub dążeń dzieci. Dzieci mogą włączyć do sytuacji w zabawie swoje potrzeby i uczucia, bez obaw doświadczeń konsekwencji swojego postępowania, bez wzajemnego urażania się i wyrządzania sobie krzywdy.

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ I ZABAW Z DZIEĆMI:

1. ”Kiedy jestem wściekły”Siedzimy z dzieckiem w kole. Każdy (mama, tata, brat, dziecko, itd.) wypowiada po kolei swoje imię i pokazuje, co robi, kiedy jest wściekły np.:
   • „Mam na imię Karol. Kiedy jestem wściekły, robię tak: lewą ręką wykonuje on taki ruch, jakby chciał uderzyć.”
   • „Mam na imię Ania. Kiedy jestem wściekła, robię tak: uderza pięścią w czoło.” itd.
2.    „Wściekłe początki zdania”Zadajemy dziecku, sobie innym zdania do dokończenia np.:
   • „Kiedy jestem wściekły(a), wtedy…”
   • „Najbardziej złości mnie, gdy…”
   • „Ciągle muszę…”
   • „Kiedy inne dzieci mnie złoszczą, wtedy…” itd.

   Ćwiczenie to może służyć do zastanowienia się nad konfliktami i próbie ich przezwyciężania.

3.    „Czy widziałeś wściekłego Tomka?”Siedzimy wspólnie z dzieckiem na dywanie. Jedna osoba zatrzymuje się przed dowolną osobą i pyta: „Czy widziałeś wściekłego Tomka?” Odpowiedź brzmi: „Tak”. Następnie pytamy: „A co on robił?” Osoba, przed którą stoimy i zadajemy pytania pokazuje teraz to, jak według niej zachował się wyprowadzony całkowicie z równowagi Tomek- jakiś agresywny ruch, itd.- pozostali uczestnicy robią to samo. Po chwili pytająca osoba przechodzi do kogoś innego. Następuje później również zamiana rolami pytający – odpowiadający.
   Warianty pytań:
   • „Czy widziałeś zadowolonego Tomka?”
   • „Czy widziałeś smutnego Tomka?”
   • „Czy widziałeś wesołego Tomka?”
   • „Czy widziałeś zdziwionego Tomka?”, itd.
4.    „Malowanie uczuć” Pomoce: papier, mazaki lub farby plakatowe. Dzieci malują uczucia, które je ogarniają, gdy tracą one panowanie nad sobą: wściekłość, zdenerwowanie, strach, itd. Kto chce wyjaśnia następnie swój obrazek. Potem można wypróbować, w jaki sposób ten obrazek uczuć można by było zmienić na bardziej pozytywny- poprzez zamalowanie, dodanie innych kolorów, kształtów, itp. Trzeba spróbować np. z „agresji” zrobić „przyjaźń”, ze „strachu” – „pewność siebie”, itp.
5. „Obrazek mojej złości” Pomoce: obrazki, czasopisma, gazety.
   Dajemy dziecku możliwość swobodnego wybrania sobie jednego obrazka, z którym kojarzą mu się agresywne uczucia lub też, który wywołuje u niego samego agresję. Następnie rozmawiamy z dzieckiem na temat kryteriów swojego wyboru. Jakie sytuacje i nastroje złoszczą dziecko? Wspólnie możemy się nad tym zastanowić, porozmawiać.
6.   „Jestem dumny” Często przypominamy sobie nieprzyjemne doświadczenia. Każde dziecko jednak z pewnością nauczyło się lub zrobiło w ostatnim czasie, coś pozytywnego, z czego może być dumne.
   Siedzimy z dzieckiem i uzupełniamy po kolei początek zdania:

   „Jestem dumny z tego, że…”

   np.:

   „Jestem dumny z tego, że nauczyłem się rzucać piłką do kosza”, itd.

7.   „Mówiące dłonie” Siadamy z dzieckiem naprzeciwko siebie. Zamykamy oczy i próbujemy „rozmawiać” ze sobą przy pomocy rąk. Możemy na początku ustalić określony temat, który musi być potem przedyskutowany przy pomocy rąk. Możemy dać polecenie, by rozmawiać na ten sam temat raz „w złości”, a drugi raz w „przyjaźni”.